Khi nhận lương từ công ty, bạn có bao giờ thắc mắc tại sao lương thực nhận lại thấp hơn so với thỏa thuận ban đầu? Đó chính là sự khác biệt giữa lương Gross và lương Net. Vậy lương Gross là gì, và tại sao bạn nên chú ý đến thuật ngữ này khi ký hợp đồng lao động?
Định nghĩa lương Gross là gì?
Thuật ngữ “lương gross” không được định nghĩa cụ thể trong luật pháp Việt Nam. Đây là thuật ngữ kinh tế được các doanh nghiệp sử dụng khi thỏa thuận lương với người lao động.
“Gross” trong tiếng Anh nghĩa là “tổng”. Nói một cách dễ hiểu, lương gross là tổng thu nhập hàng tháng của người lao động, bao gồm lương cơ bản, các khoản trợ cấp, phụ cấp, hoa hồng,… nhưng chưa trừ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp và thuế thu nhập cá nhân (nếu có).
Do đó, lương gross không phải là số tiền thực tế người lao động nhận được. Mỗi tháng, người lao động phải trích một phần lương gross để đóng bảo hiểm và thuế thu nhập cá nhân. Vì vậy, số tiền thực nhận (lương net) sẽ thấp hơn lương gross.
So sánh lương Gross và lương Net
Bảng dưới đây tóm tắt sự khác biệt giữa lương gross và lương net:
| Tiêu chí | Lương Gross | Lương Net |
| Định nghĩa | Tổng thu nhập bao gồm lương, phụ cấp, chưa trừ bảo hiểm và thuế. | Thu nhập thực nhận sau khi đã trừ bảo hiểm và thuế TNCN. |
| Bảo hiểm | Chưa trừ (người lao động tự tính và đóng). | Đã trừ (người lao động không cần tính toán). |
| Thuế TNCN | Chưa trừ (tính trên thu nhập gross). | Đã trừ. |
| Trách nhiệm đóng | Người lao động tự đóng từ lương gross. | Doanh nghiệp đóng thay phần bảo hiểm, khấu trừ thuế. |
| Số tiền cuối cùng | Không phải số tiền thực nhận. | Số tiền người lao động nhận được thực tế. |
| Phù hợp | Thỏa thuận rõ ràng khi đàm phán lương. | Phù hợp với người không muốn tính toán. |
Nên đàm phán lương Gross hay Net?
Về bản chất, dù chọn lương gross hay net thì số tiền thực nhận cuối cùng có thể không chênh lệch nhiều. Tuy nhiên, lương gross thường minh bạch và mang lại nhiều lợi ích lâu dài hơn:
- Lương Gross đảm bảo quyền lợi bảo hiểm đầy đủ:
Một số doanh nghiệp có thể khai báo đóng bảo hiểm dựa trên lương net, khiến mức đóng thấp và ảnh hưởng đến quyền lợi của bạn. Trong khi đó, lương gross đã bao gồm toàn bộ thu nhập, là cơ sở để tính các khoản bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp và thai sản. - Lương Net tiềm ẩn rủi ro:
Nếu chọn lương net, bạn khó kiểm soát việc doanh nghiệp thực hiện nghĩa vụ thuế và bảo hiểm ra sao. Điều này có thể dẫn đến thiệt thòi khi bạn cần hưởng các quyền lợi theo luật.
Nếu sau khi trừ thuế và bảo hiểm, số tiền thực nhận từ lương gross đáp ứng được nhu cầu của bạn, đây là lựa chọn tối ưu. Vì khi xảy ra các vấn đề như thai sản, tai nạn lao động, hoặc thất nghiệp, quyền lợi của bạn sẽ được tính dựa trên lương gross, không phải lương net.
Lời khuyên dành cho bạn là: Hãy đàm phán lương theo lương gross để đảm bảo minh bạch và tối ưu quyền lợi trong tương lai.
Chuyển lương gross sang net như thế nào?
Dựa vào định nghĩa lương gross và lương net, ta có công thức tính lương net như sau:
Lương Net = Lương Gross – (BHXH + BHTN + BHYT) – Thuế TNCN (nếu có)
Công thức này cũng thể hiện mối quan hệ giữa hai loại lương. Người lao động có thể tự tính toán dựa trên công thức này.
Ví dụ: Anh A nhận được mức lương gross là 15.000.000 VND/tháng. Để tính lương net (số tiền thực nhận), chúng ta sẽ trừ các khoản bảo hiểm bắt buộc và thuế thu nhập cá nhân (TNCN).
Bước 1: Tính các khoản bảo hiểm
Các loại bảo hiểm bắt buộc bao gồm:
- Bảo hiểm xã hội (BHXH): 15.000.000 x 8% = 1.200.000 VND
- Bảo hiểm y tế (BHYT): 15.000.000 x 1,5% = 225.000 VND
- Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN): 15.000.000 x 1% = 150.000 VND
Tổng bảo hiểm anh A phải đóng mỗi tháng:
1.200.000 + 225.000 + 150.000 = 1.575.000 VND
Bước 2: Tính thuế TNCN
Theo quy định tại Nghị quyết 954/2020/UBTVQH14, mức giảm trừ gia cảnh được tính như sau:
- Giảm trừ cho bản thân: 11.000.000 VND
- Giảm trừ người phụ thuộc: 4.400.000 VND/người/tháng (nếu có).
Giả sử anh A không có người phụ thuộc, ta tính thu nhập chịu thuế như sau:
Thu nhập tính thuế = Lương gross – Giảm trừ gia cảnh – Bảo hiểm bắt buộc
= 15.000.000 – 11.000.000 – 1.575.000
= 2.425.000 VND
Bước 3: Tính thuế TNCN phải nộp
Theo bảng thuế thu nhập cá nhân, anh A thuộc bậc 1 (thu nhập tính thuế ≤ 5 triệu đồng), thuế suất là 5%.
Thuế TNCN = 2.425.000 x 5% = 121.250 VND
Bước 4: Tính lương net của anh A
Cuối cùng, lương net (thực nhận) của anh A sẽ là:
Lương net = Lương gross – Tổng bảo hiểm – Thuế TNCN
= 15.000.000 – 1.575.000 – 121.250
= 13.303.750 VND
Như vậy, sau khi trừ bảo hiểm và thuế, số tiền thực nhận hàng tháng của anh A là 13.303.750 VND.
Các yếu tố ảnh hưởng đến việc quy đổi lương
- Lương cơ bản: Là nền tảng để tính bảo hiểm và thuế, đồng thời là cơ sở để xác định phụ cấp, thưởng và các khoản thu nhập khác. Việc quy đổi lương gross sang net sẽ dựa trên lương cơ bản sau khi đã trừ đi các khoản bảo hiểm và thuế.
- Hệ số lương: Áp dụng cho nhân viên có trình độ chuyên môn cao hoặc vị trí đặc biệt, làm tăng lương cơ bản. Khi quy đổi lương, cần điều chỉnh theo hệ số lương vì nó ảnh hưởng đến tổng thu nhập.
- Phụ cấp: Các loại phụ cấp (chức vụ, thâm niên, khu vực,…) được cộng vào lương cơ bản, làm tăng tổng thu nhập. Khi quy đổi lương, cần tính toán và trừ các khoản bảo hiểm, thuế từ tổng thu nhập bao gồm cả phụ cấp.
- Thuế suất TNCN: Thay đổi tùy theo tổng thu nhập và các khoản được khấu trừ, được điều chỉnh theo các bậc thuế và quy định hiện hành. Khi quy đổi lương gross sang net, cần áp dụng đúng thuế suất để xác định số tiền thuế phải nộp và từ đó xác định lương thực nhận.
Lưu ý khi nhận lương gross
Nhận lương gross có thể khiến bạn cảm thấy mức thu nhập của mình cao hơn so với thực tế, nhưng điều này không có nghĩa toàn bộ số tiền đó sẽ “rơi vào túi” bạn. Vì vậy, để bảo vệ quyền lợi và tránh thiệt thòi, bạn cần lưu ý những điểm sau đây:
Luôn cập nhật quy định pháp luật mới nhất
Các quy định về tỷ lệ đóng BHXH, BHYT, BHTN và mức giảm trừ gia cảnh khi tính thuế TNCN thường xuyên thay đổi. Nắm bắt thông tin kịp thời sẽ giúp bạn:
- Tính toán chính xác số tiền bị trừ vào lương gross hàng tháng.
- Kiểm tra và đảm bảo doanh nghiệp thực hiện đúng các quy định về bảo hiểm và thuế.
- Tránh trường hợp bị trừ sai hoặc nộp thiếu, gây ảnh hưởng đến quyền lợi lâu dài của bạn.
Ví dụ: Tỷ lệ đóng BHXH hiện nay là 10,5% từ người lao động, trong khi thuế TNCN phụ thuộc vào thu nhập và các khoản giảm trừ gia cảnh.
Kiểm tra thông tin đóng bảo hiểm xã hội (BHXH)
Việc đóng BHXH đúng và đủ có ý nghĩa quan trọng vì mức lương đóng BHXH sẽ quyết định các chế độ bạn được hưởng trong tương lai, bao gồm:
- Chế độ ốm đau: Hưởng trợ cấp khi nghỉ do ốm đau, bệnh tật.
- Chế độ thai sản: Quyền lợi khi sinh con hoặc nghỉ dưỡng thai kỳ.
- Tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp: Nhận trợ cấp khi gặp rủi ro trong quá trình làm việc.
- Chế độ hưu trí: Căn cứ vào mức đóng BHXH để tính lương hưu sau này.
Do đó, bạn cần:
- Kiểm tra kỹ bảng lương và chứng từ đóng BHXH để đảm bảo doanh nghiệp đang thực hiện đúng theo mức lương gross đã thỏa thuận.
- Yêu cầu điều chỉnh ngay lập tức nếu phát hiện sai sót, nhằm bảo vệ các quyền lợi bảo hiểm chính đáng của bản thân.
Tính toán và chủ động lập kế hoạch tài chính
Khi nhận lương gross, bạn cần chủ động trích một phần thu nhập để nộp bảo hiểm và thuế TNCN, đồng thời xây dựng kế hoạch tài chính cá nhân:
- Dự trù chi phí sau khi trừ bảo hiểm và thuế: Tính thu nhập thực lĩnh (net) để cân đối chi tiêu hợp lý.
- Lập quỹ tiết kiệm và dự phòng: Giảm thiểu rủi ro tài chính, đặc biệt trong các tình huống bất ngờ như thất nghiệp, ốm đau hoặc giảm thu nhập.
Nhận lương gross đồng nghĩa với việc bạn có trách nhiệm và quyền chủ động hơn trong việc quản lý thu nhập cá nhân. Cập nhật thông tin, kiểm soát các khoản đóng bảo hiểm và thuế không chỉ giúp bạn đảm bảo quyền lợi hiện tại mà còn bảo vệ tương lai lâu dài của mình.
Kết luận
Hiểu rõ khái niệm lương Gross sẽ giúp bạn kiểm soát tốt thu nhập và tránh nhầm lẫn khi nhận lương. Đừng quên kiểm tra kỹ thông tin bảo hiểm và thuế để đảm bảo quyền lợi của mình được thực hiện đầy đủ và chính xác.